آزمایش کنترل کیفیت لوله و اتصالات پلی اتیلن
آزمایش کنترل کیفیت/تضمین کیفیت[۱] (QC/QA)
بخشی از فصل ۴ کتاب راهنمای جامع لوله های پلی اتیلن
کیفیت لوله‌ها و اتصالات در کل فرایند تولید کنترل شده است. ۳ فاز کنترل کیفیت برای تولیدکنندگان لوله وجود دارد که شامل کنترل کیفیت مواد خام ورودی، کنترل کیفیت در مرحله تولید لوله یا اتصالات و کنترل کیفیت محصول نهایی می‌شود. با ترکیب هر سه حوزه، اطمینان حاصل می‌شود که محصول نهایی با مشخصات مورد نظر مطابقت دارد.
اولین گام در برنامه کنترل کیفیت، آزمایش رزین ورودی است که معمولاً از نظر آلودگی، شدت جریان مذاب و چگالی مورد آزمایش قرار می‌گیرد. هر رزینی که دارای مشخصات مورد نظر برای مواد خام نباشد، در تولید لوله و اتصالات با آن درجه از مشخصات، مورد استفاده قرار نخواهد گرفت.
در طی مرحله تولید، تولید کننده لوله یا اتصالات، آزمونهای کنترل کیفیت را بصورت معمول روی نمونه‌ها انجام می‌دهد. این کار صحت دستورالعمل‌های تولید و کنترل‌های مرحله تولید را تعیین می‌گردد.
بعد از تولید محصول، یک سری آزمونهای تضمین کیفیت روی محصول صورت می‌گیرد تا اطمینان حاصل شود که محصول دارای حداقل مشخصات مورد نیاز توسط استاندارد مورد نظر می‌باشد (فصل روش‌ها و کدهای آزمون کتاب راهنما را ببینید.).
مشخصات تولیدی محصولات، فهرست آزمونهای لازم را ارائه می‌کند. چندین آزمون کنترل کیفی وجود دارند که در اغلب استانداردهای ASTM PE مشترک هستند. برای یک برنامه رایج کنترل کیفیت در مورد سیستم‌های لوله‌کشی خدمات گازی، به گزارش فنی PPI با عنوان TR-32(7) و یا به راهنمای لوله‌های پلاستیکی AGA برای خدمات گاز(۱) مراجعه کنید. متدوال‌ترین آزمونهای کنترل کیفیت/تضمین کیفیت که در اغلب استانداردها یافت می‌شوند، در ادامه معرفی شده‌اند.
ساخت، رنگ و ظاهر
بر طبق ویژگی‌های محصول استاندارد ASTM، لوله، تیوب[۲] یا اتصالات باید کاملاً یکنواخت و عاری از ترک، حفره، تداخل با مواد متفرقه، برجستگی، فرورفتگی، یا سایر عیوب زخم مانند باشد. تیوب‌ها و اتصالات باید تا حد ممکن در بازار تجاری از نظر رنگ، شفافیت، چگالی و سایر مشخصات فیزیکی، یکنواخت باشند.
ابعاد
برای تضمین انطباق با مشخصات معمول، قطر لوله، ضخامت دیواره، گِردی و طول آن بصورت مرتب اندازه گیری می‌شوند. همه اتصالات باید مطابق با مقررات ویژه متناسب با ابعاد و محدوده تغییرات مورد نظر باشند. همه اندازه گیری‌ها بر طبق مقررات «روش آزمون استاندارد تعیین ابعاد لوله و اتصالات گرمانرمی»(۲) با نام ATSM D2122 انجام می‌شود.
آزمونهای مشخصات فیزیکی
جهت تضمین انطباق لوله تولیدی نهایی با مشخصات کاربردی، چند آزمایش صورت می‌گیرد. نوع و فراوانی آزمون‌ها بسته به ویژگی‌های مورد نظر تفاوت می‌کند. جزئیات بیشتری راجع به شرایط استاندارد صنعتی را می‌توان در فصل ویژگی‌ها، روش‌ها و کدهای آزمون در همین کتاب راهنما پیدا کرد.
با رجوع به استاندارد کاربردی ASTM(2)، آزمونهای زیر عموماً جزء شرایط بسیاری از محصولات از جمله خدمات گاز طبیعی هستند. فهرست آزمونهای زیر از راهنمای انجمن گاز آمریکا برای لوله‌های گاز پلاستیکی(۱) گرفته شده و بعنوان نمونه‌ای از آزمونهای رایج برای سیستم‌های لوله‌کشی گاز شناخته می‌شود.
آزمونهای ASTM :
فشار قابل تحمل/ D1598
فشار ترکیدگی/ D1599
استحکام کششی ظاهری/ D2290
هیچ یک از آزمونهای فشار قابل تحمل و یا آزمون فشار در دمای بالا، جزء آزمونهای رایج تضمین کیفیت نیستند. بلکه آن‌ها (آزمون تعیین فشار قابل تحمل و فشار در دمای بالا) آزمون‌هایی هستند برای تضمین اینکه آیا سیستم فرایند تولید و مواد خام اولیه بکار رفته در آن، کیفیت لازم برای تولید محصول مطابق با شرایط استاندرادها را دارند.
آزمونهای دیگری هم هستند که مورد استفاده قرار می‌گیرند اما جزء روش‌های ASTM نمی‌باشند. آن‌ها به این دلیل که پایداری محصول را فراتر از ASTM تضمین می‌کنند، توسط صنایع مورد قبول واقع شده‌اند. یکی از چنین آزمون‌هایی که بر اساس استانداردهای کاربردی AWWA لازم است، آزمون برگشت خمیدگی (Bend-Back Test)(1) است که برای دلالت بر شکننده نبودن سطح داخلی محصول تحت شرایط سخت آزمایش بکار می‌رود. در این آزمون، یک حلقه از لوله بریده شده و تحت خمیدگی ۱۸۰ درجه‌ای معکوس قرار می‌گیرد. هر نشانه‌ای از شکنندگی مانند ترک[۳] یا میکروترک[۴] منجر به مردود شدن محصول در آزمون می‌شود. بروز چنین حالتی منجر به رد شدن لوله (عدم قبول) می‌گردد.
خلاصه تضمین کیفیت
بازده کیفی صنایع لوله و اتصالات پلی‌اتیلنی بواسطه بروز رسانی پیوسته استانداردهای صنعتی، بطور دائم در حال ارتقا است. هر سال PPI و ASTM با ارائه آخرین روش‌های آزمون و نکات عملی پیشنهادی، برای بهبود استانداردهای لوله‌های پلاستیکی تلاش می‌کنند. تولید کنندگان رزین، متخصصین اکسترود لوله و سازندگان اتصالات، این بازنگری‌ها را در جهت تضمین انطباق با استانداردها، با فعالیت‌های کنترل کیفیت / تضمین کیفیت خود ترکیب می‌کنند. بازده استثنایی و رکورد ایمنی صنعت لوله‌های پلی‌اتیلن به همین طریق حفظ شده است.
[۱] Quality Control/Quality Assurance Testing
[۲] Tube
[۳] Crack
[۴] Crazing